Τι είναι το σύνδρομο του Πίτερ Παν και πώς το αναγνωρίζουμε

Γιατί κάποιος να αρνείται να μεγαλώσει

Πόσους ξέρετε που φοβούνται να μεγαλώσουν σαν τον Πίτερ Παν; Αυτό που οι γονείς συχνά καταλογίζουν στους νεότερους ως ανωριμότητα, αποτελεί σύνδρομο, αναγνωρισμένο από την ψυχολογική κοινότητα.

Ίσως ο Dr. Dan Kiley, ο πρώτος που αναφέρθηκε στο Σύνδρομο Πίτερ Παν το 1983, να ήταν ένας από αυτούς. Αν και το βιβλίο του, με το οποίο έδωσε όνομα στη γενικευμένη ανωριμότητα, είχε τίτλο «Peter Pan Syndrome: Men Who Have Never Grown Up», το σύνδρομο –όπως λένε οι σύγχρονοι μελετητές– μπορεί να απαντηθεί και στα δύο φύλα, όμως είναι πολύ πιο συχνό στους άντρες.

Ίσως μια τέτοια ποσοτικοποίηση, θα έπρεπε να μας κάνει να αναζητήσουμε τα πιθανά αίτια και ανάμεσα στην έμφυλη ανισότητα, ο επιστημονικός κόσμος όμως επιμένει να τα εντοπίζει στον τρόπο που μας μεγάλωσε η οικογένειά μας.

Οι υπερπροστατευτικοί γονείς, που δεν επέτρεψαν στα παιδιά τους να εκτεθούν στη σκληρότητα της ενήλικης ζωής, τα έκαναν να πιστέψουν ότι ο κόσμος των ενηλίκων είναι τρομακτικός και γεμάτος δυσκολίες. Αλλά και οι ανεκτικοί γονείς που δεν έβαζαν όρια, τους έδωσαν την εντύπωση ότι μπορούν να κάνουν πάντα ό,τι θέλουν, χωρίς συνέπειες.

Ποια είναι τα χαρακτηριστικά του Πίτερ Παν

Ως αποτέλεσμα, τα παιδιά όταν γίνονται ενήλικες δεν έχουν μεγαλώσει εσωτερικά. Όπως αναφέρει ο κλινικός ψυχολόγος, Θωμάς Μερσινιάς, σε ομιλία του στο TEDX, τυπικά χαρακτηριστικά του συνδρόμου είναι:

• η αδυναμία ανάληψης ευθυνών,
• η αδυναμία δέσμευσης και τήρησης υποσχέσεων,
• η υπερβολική φροντίδα για την εξωτερική εμφάνιση,
• η έμφαση στην καλοπέραση,
• τα μειωμένα επίπεδα αυτοεκτίμησης (το οποίο όμως δεν γίνεται αντιληπτό, καθώς το άτομο δείχνει υπερβολικά «ανεξάρτητο»),
• ο φόβος για τη μοναξιά,
• η έλλειψη ανοχής στην κριτική.

Γενική συμπεριφορά

Ο Πίτερ Παν μπορεί επίσης να είναι επιρρεπής στην κατάχρηση ουσιών, επειδή αναζητά την ευκαιρία να ξεφύγει από τις ευθύνες. Να ξεσπάει υπερβολικά όταν αγχώνεται ή φοβάται την κρίση των άλλων, να κατηγορεί τους άλλους, όταν τα πράγματα πάνε στραβά και να αφήνει ανοιχτές τις επιλογές του, καθώς δεν θέλει να έρθει αντιμέτωπος με τις συνέπειες των επιλογών του.

Προσωπικές σχέσεις

Όσον αφορά τις ερωτικές του σχέσεις, ένας ‘Πίτερ Παν’ αλλάζει συνεχώς συντρόφους, καθώς αναζητά πάντα μια εύκολα διαχειρίσιμη κατάσταση, μια σχέση που δεν σοβαρεύει.  Όταν μια σχέση φτάσει σε σημείο που απαιτεί δεσμεύσεις και ανάληψη ευθυνών, ο Πίτερ Παν… χωρίζει.

Επαγγελματική συμπεριφορά

Ο Αμερικανός ψυχολόγος Patrick Cheatham, επισημαίνει ορισμένα χαρακτηριστικά του Πίτερ Παν και στον τομέα των επαγγελματικών:

• χάνει συχνά τη δουλειά του, επειδή δεν προσπαθεί αρκετά, τεμπελιάζει, καθυστερεί, αμελεί τις υποχρεώσεις του
• δεν ψάχνει συστηματικά δουλειά
• παραιτείται συχνά, όταν βαριέται ή αγχώνεται
• εργάζεται μόνο με μερική απασχόληση και δεν ενδιαφέρεται για ευκαιρίες προαγωγής
• αλλάζει συχνά αντικείμενο, χωρίς να επενδύει στην ανάπτυξη δεξιοτήτων σε οποιονδήποτε συγκεκριμένο τομέα
• έχει μη ρεαλιστικές φιλοδοξίες, όπως π.χ. να γίνει τραγουδιστής ή αθλητής επιδόσεων σε προχωρημένη ηλικία

Τι σχέση έχει με τον ναρκισσισμό;

Υπάρχουν μερικά κοινά ανάμεσα στο Σύνδρομο Πίτερ Παν και στο Ναρκισσισμό, όπως η μη ανάληψη ευθυνών, η κατηγορία των άλλων για τις προσωπικές αποτυχίες, η προτεραιότητα στις προσωπικές επιθυμίες εις βάρος των αναγκών των άλλων, ο φόβος της κριτικής και της σύγκρουσης. Πλην όμως οι παραπάνω συμπεριφορές σε έναν ναρκισσιστή συνοδεύονται από την υποτίμηση των άλλων και την απουσία ενσυναίσθησης.

Πώς μοιάζει ο σύντροφος Πίτερ Παν

Ο Πίτερ Παν δεν αποκλείεται κάποια στιγμή, συνήθως μετά από πιέσεις του/της συντρόφου, να κάνει μόνιμη σχέση που να οδηγήσει σε γάμο, συμβίωση ή και οικογένεια. Τι συμβαίνει τότε;

• δεν σχεδιάζει ο ίδιος δραστηριότητες, ούτε και λαμβάνει σημαντικές αποφάσεις, αφήνει τον/τη σύντροφο να τα κάνει
• παραμελεί τις δουλειές του σπιτιού και τη φροντίδα των παιδιών
• προτιμά να «ζει το σήμερα» και αποφεύγει τα μακροπρόθεσμα σχέδια
• δεν είναι συναισθηματικά διαθέσιμος/η
• ξοδεύει χρήματα απερίσκεπτα και αμελεί τις τακτικές υποχρεώσεις, όπως κοινόχρηστα, λογαριασμοί, ενοίκιο κ.λπ.

Τι να κάνεις αν ο σύντροφός έχει το σύνδρομο του Πίτερ Παν

Όσο κι αν σε εκνευρίζει κάτι τέτοιο, είναι λάθος να μπεις στη διαδικασία να επισημάνεις τα ελλείμματά του. Είναι λάθος να τον επικρίνεις συχνά. Όχι επειδή δεν έχεις δίκιο, αλλά επειδή δεν θα βοηθήσει στην πραγματικότητα.

Εφόσον εξακολουθείς να θες να είστε μαζί, είναι πιο έξυπνο να εστιάσεις σε αυτά που εσύ θες από τη σχέση και να τα διεκδικήσεις, σύμφωνα με τον κ. Cheatham. Εξήγησε ακριβώς τι ζητάς και μην αναλάβεις τον ρόλο της… Γουέντι, του ανθρώπου δηλαδή που αναλαμβάνει όλες τις υποχρεώσεις και των δύο, απαλλάσσοντας τον Πίτερ από τα δύσκολα. Ο σύντροφός σου πρέπει να αναλάβει υποχρεώσεις μέσα στη σχέση.

Αν είσαι εσύ ο Πίτερ Παν

Αν αναρωτιέσαι τι πειράζει, δεν θα σου χαϊδέψουμε τα αυτιά. Δεν είναι τόσο κακό να είσαι Πίτερ Παν, σαφέστατα δεν είναι ψυχική διαταραχή, ούτε καν ψυχολογικό πρόβλημα. Έχεις όμως βρει ένα μοντέλο συμπεριφοράς και αρνείσαι να βγεις από το comfort zone σου.

Αυτό προκαλεί προβλήματα στις σχέσεις σου με τους άλλους, τη δουλειά και την οικογένεια και κατ’ επέκταση γίνεται πιεστικό και για σένα. Επιπλέον, αν τελικά επιδιώξεις την προσωπική ανάπτυξη, θα ανακαλύψεις ότι είσαι πιο δυνατός απ’ όσο νόμιζες και δεν θα ζεις με τον φόβο της απόρριψης των άλλων.

Ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για να το πετύχεις είναι η ψυχοθεραπεία.