Έρευνα: Οι Έλληνες και το κινητό τους – Όταν η οθόνη γίνεται καθρέφτης της ζωής μας
Πόσες ώρες σερφάρουμε
Αν θέλεις να πας γυμναστήριο, πρέπει πρώτα να… μιλήσεις με το κινητό σου. Κλείνεις ραντεβού μέσω app, βρίσκεις το πρόγραμμα προπόνησης, μετράς παλμούς, θερμίδες, επιλέγεις μουσική. Το κινητό σου είναι ήδη ο προπονητής σου, το ημερολόγιο, ο καθρέφτης, ο ψυχαναλυτής σου — και για πολλούς, η προέκταση του ίδιου τους του εαυτού.
Θέλεις αν έχεις κίνηση, συμβουλεύεσαι το κινητό, θες να παραγγείλεις, στο κινητό, θέλεις να πληρώσεις στο κινητό, θέλεις να μιλήσεις …στο τηλέφωνο με το κινητό.
Η τεχνολογία έχει πια ενσωματωθεί στην καθημερινότητά μας με τρόπους που ούτε καν φανταζόμασταν πριν από μια δεκαετία. Και ενώ η χρήση του κινητού τηλεφώνου προσφέρει ευκολία και δυνατότητες, η κατάχρησή του εγείρει σοβαρά ερωτήματα για τις κοινωνικές και ψυχολογικές επιπτώσεις του.
Αριθμοί που προβληματίζουν: Η καθημερινή μας εξάρτηση
Σύμφωνα με πρόσφατα στοιχεία που δημοσιεύει το newpost.gr, το 92% των Ελλήνων χρησιμοποιεί το κινητό του για να σερφάρει στο διαδίκτυο, ενώ το 88% μπαίνει online μέσω του κινητού σε καθημερινή βάση. Πρόκειται για ένα από τα υψηλότερα ποσοστά στην Ευρώπη, γεγονός που αποδεικνύει πως η mobile εμπειρία έχει ξεπεράσει κάθε άλλη μορφή ψηφιακής πρόσβασης.
Η αδιάκοπη συνδεσιμότητα έχει μετατρέψει το κινητό από απλό εργαλείο επικοινωνίας σε πολυεργαλείο ζωής: εργασία, κοινωνικά δίκτυα, ενημέρωση, ψυχαγωγία, τραπεζικές συναλλαγές και αγορές πραγματοποιούνται μέσα από μια οθόνη μερικών ιντσών. Και όπως όλα δείχνουν, αυτή η τάση ήρθε για να μείνει – ή, για να το πούμε αλλιώς, το κινητό έγινε πλέον προέκταση του χεριού μας.
Σύμφωνα με στοιχεία του Statista (2024), ο μέσος ενήλικας παγκοσμίως περνά πάνω από 4,5 ώρες ημερησίως στην οθόνη του κινητού. Στην Ελλάδα, η διάρκεια αυτή αγγίζει τις 5,2 ώρες, με την ηλικιακή ομάδα 18-24 να ξεπερνά κατά μέσο όρο τις 7 ώρες.
Μάλιστα, σύμφωνα με το Pew Research Center (2023):
Το 89% των ανθρώπων παραδέχεται πως έχει χρησιμοποιήσει το κινητό του κατά τη διάρκεια κοινωνικής επαφής.
Το 82% των νέων (18-29 ετών) αισθάνεται εξάρτηση από το smartphone.
4 στους 10 νέους χρησιμοποιούν το κινητό ως «καταφύγιο» σε δύσκολες στιγμές.
9 στους 10 δηλώνουν συναισθηματικά δεμένοι με το κινητό τους – Το 27% δεν μπορεί να ζήσει χωρίς αυτό
Η σχέση του σύγχρονου ανθρώπου με το κινητό τηλέφωνο έχει ξεπεράσει κάθε προσδοκία τεχνολογικής “συμβίωσης”. Νέα έρευνα δείχνει ότι περίπου 9 στους 10 ερωτώμενους δηλώνουν ότι έχουν ιδιαίτερα στενή συναισθηματική σχέση με τη συσκευή τους. Δεν πρόκειται πια για ένα απλό εργαλείο επικοινωνίας, αλλά για έναν ψηφιακό σύντροφο, ο οποίος συνοδεύει τους χρήστες σε κάθε στιγμή της ημέρας – και της νύχτας.
Σύμφωνα με τα ευρήματα:
Το 60% των ερωτηθέντων αναφέρει ότι το κινητό τηλέφωνο είναι απαραίτητο για την καθημερινότητά του.
Το 27% δηλώνει ευθέως ότι δεν θα μπορούσε να ζήσει χωρίς αυτό.
Η εξάρτηση δεν είναι μόνο λειτουργική, αλλά και ψυχολογική. Όταν οι συμμετέχοντες ρωτήθηκαν για το πού τοποθετούν το κινητό τους, η πλειονότητα απάντησε ότι φροντίζει να έχει άμεση οπτική επαφή με αυτό: στο τραπέζι, στο γραφείο, στον καναπέ ή σε άλλο σημείο εύκολα προσβάσιμο – είτε βρίσκονται στο σπίτι, είτε εκτός.
Μάλιστα, σχεδόν το 30% των ερωτηθέντων έχει πάντα το κινητό πάνω του, κυριολεκτικά: στην τσέπη ή το χέρι, ανεξαρτήτως αν είναι σε κλειστό ή ανοιχτό χώρο.
Οικογένεια και κινητό: Όταν η τεχνολογία αποξενώνει
Όταν ο γονιός «χαθεί» στην οθόνη: Πώς η χρήση κινητού από τους γονείς επηρεάζει τη συναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών
Η χρήση του κινητού τηλεφώνου δεν αφορά μόνο τα παιδιά και τους εφήβους. Πολλές φορές, οι ίδιοι οι γονείς βρίσκονται «κολλημένοι» στις οθόνες τους, απασχολημένοι με emails, social media ή βίντεο, την ώρα που το παιδί ζητά την προσοχή τους. Αυτή η συνήθεια όμως, όσο «αθώα» κι αν φαίνεται, μπορεί να έχει βαθιές και μακροχρόνιες συνέπειες στην ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών.
Η εικόνα είναι γνώριμη: ένας πατέρας σκρολάρει στο κινητό, η μητέρα απαντά σε μηνύματα και το παιδί, λίγα μέτρα πιο δίπλα, βυθισμένο στο δικό του smartphone. Η τεχνολογία που υποσχόταν να μας φέρει πιο κοντά, φαίνεται να έχει ακριβώς το αντίθετο αποτέλεσμα μέσα στους τοίχους του σπιτιού.
Η αλληλεπίδραση μεταξύ γονέων και παιδιών έχει μεταβληθεί ριζικά με την ευρεία χρήση των κινητών τηλεφώνων, επηρεάζοντας άμεσα την ποιότητα των οικογενειακών σχέσεων.
Στατιστικά στοιχεία που προβληματίζουν
Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη του E-paideia (2024), δύο στους τρεις εφήβους πιστεύουν ότι η μείωση της χρήσης κινητού τηλεφώνου θα βελτίωνε τις σχολικές τους επιδόσεις. Το στατιστικό αυτό δεν αποτελεί απλώς μια ένδειξη, αλλά καμπανάκι για το πώς η τεχνολογία διαπερνά κάθε πτυχή της καθημερινότητας, επηρεάζοντας την αυτοσυγκέντρωση, την πειθαρχία και τελικά την απόδοση των παιδιών στο σχολείο.
Η υπερβολική χρήση κινητών τηλεφώνων από όλα τα μέλη της οικογένειας δεν είναι μόνο θέμα χρόνου οθόνης· είναι ζήτημα ψυχικής υγείας, επικοινωνίας και συναισθηματικής σύνδεσης.
Μειωμένη ποιότητα οικογενειακής επικοινωνίας
Η συνεχής ενασχόληση με το κινητό περιορίζει τον χρόνο ουσιαστικής επικοινωνίας μεταξύ γονέων και παιδιών. Οι συνομιλίες γίνονται αποσπασματικές, οι στιγμές κοινής παρουσίας (π.χ. στο τραπέζι) χάνουν το βάρος τους, και η ανάπτυξη ισχυρών συναισθηματικών δεσμών υπονομεύεται.
Η παρουσία των κινητών αλλάζει τη “χημεία” της οικογένειας. Όταν οι γονείς είναι απορροφημένοι από τις συσκευές τους, στέλνουν στα παιδιά το μήνυμα ότι οι ψηφιακές πληροφορίες είναι πιο σημαντικές από την ανθρώπινη παρουσία. Αντίστοιχα, τα παιδιά στρέφονται όλο και περισσότερο στον ψηφιακό κόσμο, μειώνοντας τις πραγματικές κοινωνικές τους δεξιότητες και επηρεάζοντας αρνητικά την οικογενειακή συνοχή.
Πολλοί έφηβοι αναφέρουν ότι νιώθουν «μόνοι» ακόμα και όταν βρίσκονται στο ίδιο δωμάτιο με την οικογένειά τους. Η ψυχολογική απόσταση που δημιουργείται από την έλλειψη αλληλεπίδρασης οδηγεί σε αισθήματα απόρριψης, άγχους, και χαμηλής αυτοεκτίμησης.
Το φαινόμενο του “τεχνολογικού αποσυντονισμού”
Η διεθνής βιβλιογραφία χρησιμοποιεί τον όρο “technoference” για να περιγράψει τον τρόπο με τον οποίο η τεχνολογία –και ειδικά τα κινητά– παρεμβαίνουν αρνητικά στις διαπροσωπικές σχέσεις. Έρευνες δείχνουν ότι ακόμα και ολιγόλεπτες στιγμές απόσπασης της προσοχής του γονέα, κατά τη διάρκεια του φαγητού ή του παιχνιδιού, αρκούν για να προκαλέσουν αρνητικό συναισθηματικό αντίκτυπο στα παιδιά.
Ένα παιδί δεν μπορεί να κατανοήσει ότι «ο μπαμπάς έχει δουλειά» ή ότι «η μαμά απαντά σε ένα σημαντικό μήνυμα». Αυτό που καταλαβαίνει είναι ότι δεν έχει την προσοχή του αγαπημένου του προσώπου, και αυτό το «κενό» μπορεί να λειτουργήσει ως τραύμα μικρής κλίμακας, όταν επαναλαμβάνεται συστηματικά.
Πότε ήταν η τελευταία φορά που βγήκες με φίλους και κανείς δεν κοίταξε το κινητό του; Πιθανότατα… ποτέ.
Τα κινητά μπήκαν και στις πιο προσωπικές μας σχέσεις. Στα ζευγάρια, η λεγόμενη «phubbing» (phone + snubbing) συμπεριφορά – δηλαδή η απόρριψη του άλλου για χάρη του κινητού – έχει συνδεθεί με αύξηση συγκρούσεων και αίσθημα μοναξιάς, σύμφωνα με μελέτη του Journal of Social and Personal Relationships (2022).
To phubbing (phone + snubbing) είναι όταν αγνοούμε τους ανθρώπους γύρω μας υπέρ του κινητού μας. Δεν είναι απλώς αγενές — είναι τοξικό για τις διαπροσωπικές σχέσεις.
Σύμφωνα με το Journal of Social and Personal Relationships:
Το phubbing προκαλεί αίσθημα απόρριψης και μοναξιάς.
Μειώνει την ικανοποίηση από τη σχέση.
Αυξάνει τη συχνότητα των καβγάδων και οδηγεί σε συναισθηματική αποστασιοποίηση.
Το κινητό τηλέφωνο αποτελεί πλέον αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητάς μας. Από την εργασία και την πληροφόρηση, μέχρι την κοινωνική δικτύωση και την ψυχαγωγία, η μικρή αυτή συσκευή μάς προσφέρει πρακτικότητα και άμεση σύνδεση με τον κόσμο. Είναι, αναμφίβολα, ένα πολύτιμο εργαλείο στη σύγχρονη ζωή.
Το φαινόμενο της «ψηφιακής εγγύτητας»
Οι ψυχολόγοι μιλούν πλέον για το φαινόμενο της «ψηφιακής εγγύτητας», όπου η παρουσία του κινητού λειτουργεί καθησυχαστικά, σχεδόν σαν αγχολυτικό. Η αίσθηση ότι μπορείς ανά πάσα στιγμή να ελέγξεις τα μηνύματά σου, τα social media ή να αναζητήσεις κάτι στο Google, καλλιεργεί ένα αίσθημα ασφάλειας και ελέγχου.
Ωστόσο, αυτή η ανάγκη για συνεχή σύνδεση οδηγεί συχνά σε άγχος αποσύνδεσης (nomophobia), δηλαδή τον φόβο ότι μπορεί να μείνουμε χωρίς πρόσβαση στο τηλέφωνο – είτε λόγω μπαταρίας, είτε επειδή το ξεχάσαμε ή χάθηκε το σήμα.
Οι επιπτώσεις αυτής της στενής σχέσης με το κινητό δεν περιορίζονται στον προσωπικό χρόνο. Πολλοί δηλώνουν ότι ελέγχουν το κινητό τους ακόμη και όταν βρίσκονται με φίλους, στην οικογένεια, ή σε σημαντικές κοινωνικές στιγμές. Αυτό, σύμφωνα με κοινωνιολόγους, αλλοιώνει την ποιότητα των διαπροσωπικών σχέσεων, καθώς η προσοχή διασπάται και η φυσική παρουσία χάνει τη σημασία της.
Το κινητό τηλέφωνο είναι αναγκαίο εργαλείο στη σύγχρονη ζωή, αλλά η υπερβολική του χρήση έχει σοβαρές συνέπειες στις οικογενειακές σχέσεις, στην ψυχική υγεία, στην κοινωνική ζωή και στη σχέση με τον εαυτό μας.
Ίσως ήρθε η στιγμή να επανακαθορίσουμε τη σχέση μας με την τεχνολογία. Να θυμηθούμε ότι καμία ειδοποίηση δεν αξίζει περισσότερο από μια αυθεντική συζήτηση, μια παρουσία, μια ζωντανή ματιά.
Ωστόσο, όταν η χρήση του γίνεται αδιάκοπη, ασυνείδητη και ανεξέλεγκτη, τότε το ίδιο εργαλείο μπορεί να μετατραπεί σε παγίδα απομόνωσης και ψυχολογικής εξάρτησης.
Ακολουθήστε το zinapost.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις για Lifestyle, Showbiz, Gossip News και αποκλειστικά βιντεο.
