Αφιέρωμα: Η ελληνική επανάσταση του 1821

«Απαρνηθείτε αυτό που έχετε και πάρτε αυτό που σας αρνούνται», έλεγε ο Μπρεχτ. Είχαν σκλαβιά, και ζήτησαν την ελευθερία τους. Τι άλλο θα μπορούσαν να κάνουν; Από την αρχή της σκλαβιάς τους από τους Οθωμανούς, οι Έλληνες επαναστάτησαν. Μόλις τέσσερα χρόνια από την Άλωση της Πόλης, μπήκαν στο μονοπάτι του ξεσηκωμού, να διώξουν τους βαρβάρους, τους δυνάστες τους, ένα μονοπάτι δύσβατο, πλημμυρισμένο στο αίμα τους, μα δεν τους ένοιαζε. Κάποτε θα το πετύχαιναν στην άλλη άκρη να φτάσουν. Και ξανά ξεσηκώνονταν, και ξανά οι σφαγές, και ξανά η ελπίδα φως να βρουν, κοντά το τέρμα, ένα μονοπάτι μακρύ, γεμάτο αγκάθια και κόκαλα από αυτά που άφηναν πίσω τους, άπνοα, άλιωτα, κάθε που το τολμούσαν κείνες τις άπειρες φορές.

Τέσσερις αιώνες κράτησε τούτη η διαδρομή, γεμάτος ο τόπος από της απεγνωσμένης ήττας τα ματωμένα ξεσκισμένα από τα δόντια του εχθρού κορμιά, σκόρπια παντού για να θυμούνται οι επόμενοι, μη τολμήσουν τα ίδια να κάνουν, κι εκείνοι ξανατολμούσαν, και ξανά τα ίδια έκαναν, μέχρι εκείνη την ευλογημένη άνοιξη του 1821.

Κάποια στιγμή, μέσα από τόσους αγώνες και τόσο μακελειό, έμαθαν οι Ευρωπαίοι που μόλις είχαν ξεμπερδέψει με τη δική τους Γαλλική Επανάσταση του 1789, όπως και οι Αμερικάνοι, που κι αυτοί είχαν βγει νωρίτερα από τη δική τους του 1775, και σκέφτηκαν πως πρέπει να βοηθήσουν τούτους τους ρημαγμένους στη δική τους προσπάθεια του ξεσηκωμού για την ελευθερία, από φορομπήχτες δυνάστες, βάρβαρους και αλλόθρησκους.

Εξάλλου, ήταν τόσοι εκείνοι που τους τα εμπέδωσαν, πλούσιοι, μορφωμένοι, Έλληνες της Διασποράς, που σχετίστηκαν μαζί τους και τους μίλησαν με θέρμη, λέξεις πάνω σε κιτρινισμένα σαν πάπυρο χαρτιά, λέξεις-φωτιά. Και ξεσηκώθηκαν κι εκείνοι μαζί με τους σκλαβωμένους, και ήρθαν κοντά τους, μαζί τους να πολεμήσουν, δικό τους τον αγώνα τους να κάνουν. Και τον έκαναν. Φιλέλληνες τους είπαν. Κι ήταν κι αυτοί πολλοί, κι ένα έγιναν με τους ντόπιους ήρωες, και πολέμησαν και νίκησαν τους βαρβάρους, βοηθώντας τους ξυπόλυτους με τα ξεσκισμένα πόδια στο τέλος του μονοπατιού να φτάσουν. Και έφτασαν…

Η απαρχή της Επανάστασης

Και το 1821 έρχεται η μεγάλη Επανάσταση, που άνοιξε τον δρόμο της καταστροφής της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, προπύργιο αφενός για την ελευθερία των υπόλοιπων Βαλκανικών χωρών, αλλά και τείχος για τη μη εισδοχή της στην υπόλοιπη Ευρώπη.

Αδαμάντιος Κοραής

Ο Διαφωτισμός ήδη στη Δυτική Ευρώπη ανέδειξε φωτισμένες μορφές των Γραμμάτων και των Τεχνών, κάτι στο οποίο εισχώρησαν σπουδαίοι Έλληνες εκείνης της εποχής, όπως ο Ρήγας Φεραίος, ή ο Αδαμάντιος Κοραής, που ενδύθηκαν τον Ελληνικό Διαφωτισμό, ή ο Αλέξανδρος και Δημήτριος Υψηλάντης, ο Φαναριώτης νομικός Δημήτριος Καταρτζής, ο Κερκυραίος κληρικός Ευγένιος Βούλγαρης, που δίδαξε στην Αθωνιάδα Σχολή φιλοσοφία και μαθηματικά, ο Γρηγόριος Κωνσταντάς και ο Δανιήλ Φιλιππίδης που συνέγραψαν στη δημοτική γλώσσα τη «Γεωγραφία Νεωτερική», ενώ ο Κοζανίτης γιατρός Μιχαήλ Περδικάρης σατίρισε σε πεζά και σε στίχους πρόσωπα και γεγονότα της εποχής του.

Από τα «Ορλωφικά» στην ελευθερία

Η επανάσταση των Ελλήνων, που έλαβε χώρα το 1766-1770 και ονομάστηκε Ορλωφικά –από τους αδελφούς Ορλώφ, στρατηγούς της Αυτοκράτειρας Αικατερίνης της Μεγάλης στη Ρωσία–, θα μπορούσε να είχε ελευθερώσει την τουρκοκρατούμενη Ελλάδα, αν δεν τελείωνε με την προδοσία των Ορλώφ. Αποτέλεσε, ωστόσο, και τον χάρτη πάνω στον οποίο έπρεπε να βαδίσουν οι Έλληνες για έναν νέο ξεσηκωμό εναντίον των κατακτητών με σίγουρη τη νίκη τους, για να μην ξαναπνιγεί το ελληνικό υποδουλωμένο έθνος στο αίμα. Και οι Έλληνες της Διασποράς έπαιξαν τον σπουδαίο θετικό τους ρόλο σε αυτό, και με χρήματα για να προετοιμάσουν το έδαφος, αλλά και με το μεγάλο κύμα του φιλελληνισμού που δημιούργησαν, τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Αμερική. Μορφωμένοι, πλούσιοι, εκδίδουν βιβλία και εφημερίδες σε όλη την Ευρώπη, διαδίδοντας την ιστορία της Ελλάδος, μεταφράζουν αρχαίους Έλληνες φιλόσοφους και τραγωδούς, διαδίδοντας την αρχαία ελληνική πραγματεία, εν ολίγοις σμιλεύουν το όραμα της Ελευθερίας.

Από την άλλη, έπρεπε να δημιουργηθεί ένα δίκτυο που θα οργάνωνε την επανάσταση, και το βρήκαν στην Οδησσό το 1814, όπου δημιουργήθηκε η «Φιλική Εταιρεία» με ιδρυτές τους Νικόλαο Σκουφά, 35 χρόνων, από το Κομπότι της Άρτας, τον Εμμανουήλ Ξάνθο, 42 χρόνων, από την Πάτμο, και τον Αθανάσιο Τσακάλωφ, 26 χρόνων, από τα Γιάννενα. Και οι τρεις ανήκαν ήδη σε άλλες μυστικές ευρωπαϊκές οργανώσεις, και γνώριζαν τον τρόπο με τον οποίο έπρεπε να λειτουργήσουν –βασικά, κατά το σύστημα των Ελευθεροτεκτόνων–, ώστε να ξεσηκώσουν τους φοβισμένους Έλληνες, αφού προηγουμένως μυήσουν μεγάλο αριθμό σημαντικών προσωπικοτήτων. Στις γραμμές της συσπειρώνονται κυρίως έμποροι και μικροαστοί, αλλά και Φαναριώτες και κοτζαμπάσηδες και κληρικοί, πρόσωπα που θα διαδραματίσουν αγωνιστικό ρόλο για την ανεξαρτησία, όπως οι οπλαρχηγοί Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, Οδυσσέας Ανδρούτσος, Αναγνωσταράς, ο αρχιμανδρίτης Γρηγόριος Δικαίος (Παπαφλέσσας), οι Φαναριώτες Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος και Νέγρης, οι Υδραίοι μεγαλοκαραβοκύρηδες Κουντουριώτηδες, οι μεγαλοκoτζαμπάσηδες Ζαΐμης, Λόντος, Νοταράς, ο μητροπολίτης Παλαιών Πατρών Γερμανός κ.ά.

Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος

Τον Φεβρουάριο του 1821 ο αρχηγός της Φιλικής Εταιρείας, Αλέξανδρος Υψηλάντης, εισέβαλε στη Μολδοβλαχία, ενώ τον επόμενο μήνα οι Φιλικοί δημιούργησαν επαναστατικές εστίες από τη Μακεδονία μέχρι την Κρήτη. Το Πατριαρχείο Κωνσταντινούπολης αφόρισε την Επανάσταση. Παρ’ όλα αυτά οι Οθωμανοί προχώρησαν σε σφαγές και εκτελέσεις, μαζί και με εκείνη του Πατριάρχη Γρηγορίου Ε΄.

Η εκστρατεία του Υψηλάντη απέτυχε και σε σύντομο χρονικό διάστημα τα οθωμανικά στρατεύματα έσβησαν τις περισσότερες από τις επαναστατικές εστίες της ηπειρωτικής Ελλάδας, όμως οι επαναστάτες κατάφεραν να υπερισχύσουν στην Πελοπόννησο, τη Στερεά Ελλάδα και σε πολλά νησιά του Αιγαίου.

Τα επόμενα δύο χρόνια οι Οθωμανοί έχουν πόλεμο με τους Πέρσες, οι οποίοι επίσης είχαν ξεσηκωθεί. Αυτό το κενό το εκμεταλλεύτηκαν οι Έλληνες και οργανώθηκαν πολιτικά και συνέστησαν προσωρινή κεντρική διοίκηση, η οποία επέβαλε την εξουσία της στους επαναστατημένους μετά από δύο εμφυλίους πολέμους.

Οι Οθωμανοί ζητούν τη συνδρομή του Ιμπραήμ πασά της Αιγύπτου. Εκείνος περιορίζει την επανάσταση. Αλλά έρχεται η έξοδος του Μεσολογγίου το 1826, κάτι που δεν άρεσε στις χώρες της Δύσης, οι οποίοι μέχρι τότε αδιαφορούσαν για τα δρώμενα στο ελληνικό έδαφος, δοσμένοι στα δικά τους θέματα. Το κίνημα του Φιλελληνισμού συνέβαλε στη μεταβολή της διπλωματικής στάσης των ευρωπαϊκών Μεγάλων Δυνάμεων. Αποτέλεσμα, η Ναυμαχία του Ναυαρίνου με την ένοπλη παρέμβαση της Αγγλίας, της Γαλλίας και της Ρωσίας. Ιστορική στιγμή για την Ελληνική Επανάσταση, η οποία είχε περιοριστεί εδαφικά στη νότιο Ελλάδα και αλληλοσπαρασσόταν. Η Ναυμαχία του Ναυαρίνου έδωσε το τελειωτικό χτύπημα στους Οθωμανούς, που αναγκάστηκαν να αποσύρουν τις δυνάμεις τους από την Πελοπόννησο και από τη Στερεά Ελλάδα.

Το 1827 επιλέχτηκε ως πρώτος Κυβερνήτης της Ελληνικής Πολιτείας ο Ιωάννης Καποδίστριας, που μέχρι τη δολοφονία του το 1831 ασχολήθηκε με την αναδιοργάνωση στο εσωτερικό και την προώθηση των ελληνικών θέσεων στο εξωτερικό.

Το 1830 η ελληνική ανεξαρτησία αναγνωρίστηκε με το Πρωτόκολλο του Λονδίνου. Τα σύνορα του νέου κράτους οριστικοποιήθηκαν το 1832 στη γραμμή Αμβρακικού-Παγασητικού και αναγνωρίστηκαν τον ίδιο χρόνο με τη συνθήκη της Κωνσταντινούπολης.

Όθων, βασιλιάς της Ελλάδας

Ως πολίτευμα ορίστηκε η μοναρχία, με πρώτο βασιλιά των Ελλήνων τον Βαυαρό πρίγκιπα Όθωνα, που έφτασε στην Ελλάδα το 1833. Από το 1838, η 25η Μαρτίου καθιερώθηκε ως ημέρα εθνικής εορτής και αργίας.

Σταθμοί της επαναστατικής πορείας των Ελλήνων ήταν η απελευθέρωση της Καλαμάτας στις 23 Μαρτίου 1821, η οποία φούντωσε την ελπίδα για ελευθερία, η κατάληψη της Τρίπολης και η διάλυση του Δράμαλη στα Δερβενάκια, που ανέδειξαν την ιδιοφυΐα του Κολοκοτρώνη, η μάχη στη Γραβιά με τον Οδυσσέα Ανδρούτσο, και οι επιτυχημένες ναυμαχίες του Κανάρη και Μιαούλη. Αποκορύφωμα όμως όλων η Ναυμαχία του Ναυαρίνου, που ξύπνησε τον φιλελληνισμό και έφερε την ολοκληρωτική ήττα των Τούρκων.

Διαβάστε περισσότερα ΕΔΩ

Ακολουθήστε το zinapost.gr στο Google News και δείτε πρώτοι όλες τις ειδήσεις για Lifestyle, Showbiz, Gossip News και αποκλειστικά βιντεο.